شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه به قلم حجت‌الاسلام سید محمد مرتضوی – بخش هفتم
در طول ماه مبارک رمضان، شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه به قلم حجت الاسلام سید محمد مرتضوی، از برنامه های روزانه سایت میباشد. در قسمت‌های قبلی ضمن ارائه مقدمه، مفاهیم اخلاق و ایمان و یقین را بررسی کردیم و به دو مثال درباره کیفیت یقین اشاره کردیم. در بخش ششم شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه، به موضوع «نیت» پرداختیم و تفاوت نگاه برخی عرفا نسبت به موضوع نیت را با نگاه فقها توضیح دادیم. در این بخش مفهوم «اخلاص» در نیت مورد بررسی قرار خواهیم داد.
نکته‌ای که باید بدان توجه داشت، این است که: «نیّت» باید توام با اخلاص باشد و مفهوم عمل خالص این است: کسی که عملی انجام کی‌دهد هدفش این گونه نباشد که از ناحیه مردم مورد تمجید و تحسین واقع شود چون اگر این گونه انتظاری هم در کار باشد آن را باید از خداوند داشته باشد. حتی انسان چنین قصدی نداشته باشد که در قبال عملش پاداشی در دنیا و یا در آخرت دریافت کند.
علی (ع) فرمود: «مَا عَبَدْتُكَ خَوْفاً مِنْ نَارِكَ وَ لاَ طَمَعاً فِي جَنَّتِكَ لَكِنْ وَجَدْتُكَ أَهْلاً لِلْعِبَادَةِ فَعَبَدْتُك»[1]
من، تو را نه به سبب ترس از آتش دوزخت می پرستم و نه برای به دست آوردن بهشتت بلکه چون تو را سزاوار پرستش یافتم می پرستم. عده قابل توجهی از علما حتی این گونه نظر داده اند: انجام عبادت برای کسب ثواب و رهایی از کیفر باطل است زیرا با اخلاص سازگار نیست. البته عده دیگری آن را موجب باطل شدن عبادات نمیدانند و می گویند این طرز رفتار با اخلاص منافات ندارد.
به هر رو، مقوله «نیت» در رفتار و کردار به ویژه عبادات مسئله مهمی است.
سعدی شیرازی اخلاص در عمل را با این شعر زیبا وصف کرده است:
گر از دوست چشمت به احسان اوست خلاف طریقت بود کاولیا
تو در بند خویشی نه در بند دوست تمنا کنند از خدا جز خدا
اَللَّهُمَّ وَفِّرْ بِلُطْفِكَ نِيَّتِي ، وَ صَحِّحْ بِمَا عِنْدَكَ يَقِينِي ، وَ اسْتَصْلِحْ بِقُدْرَتِكَ مَا فَسَدَ مِنِّي
بارالها! به لطف خویش نیتم را کامل فرما، و با عنایت خود یقینم را استوار گردان و آن چه از من تباه شده با توانائیت اصلاح کن.
واژه « وَفّر » از « وفر » بر آمده و به معنی فراوانی و تمام میباشد وقتی گفته می شود چیزی وفور یافت یعنی کثرت پیدا کرد و به اتمام رسید و کامل شد پس این معنی منظور است نیت مرا چنان کامل کن که با چیزی دیگری مخلوط و ممزوج نشود تنها برای تو باشد و بس.
پاره ای از عرفا گفته اند یاری خداوند نسبت به بندهاش به میزان نیت اوست یعنی هر قدر نیت بنده خالص‌تر و بیشتر، یاری خداوند نیز بیشتر خواهد بود. این ایه را به عنوان شاهد مدعا ذکر کرده اند:
«إِنْ يُرِيدا إِصْلاحاً يُوَفِّقِ اللَّهُ بَيْنَهُم»[2] اگر آن دو داور تصمیم به اصلاح داشته باشند، خداوند به توفیق آنها کمک می‌کند. در واقع اراده اصلاح هر میزان بالاتر و محکم‌تر، توفیق خداوند هم به همان میزان بالاتر و محکم‌تر نصیب شود.
برخی واژه «وَفّر» را فعل امر برآمده از «فراهه» دنسته‌اند. این مفهوم به مرکبی اطلاق می‌شود که در مسیر خود بسوی مقصد از توانمندی و نشاط بالا برخوردار باشد. در این صورت معنی جمله چنین خواهد بود: بارالها در سایه لطف خویش، نیت مرا از نشاط و توانی برخوردار فرما که در مسیر خود ، دچار سستی و تنبلی نشود.
[1] . بحرالانوار ج 67 ص 186
[2] . نساء / 35
* همچنین برای مشاهده قسمت‌های قبلی، می‌توانید از لینک‌های زیر استفاده کنید.
شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه / قسمت اول
شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه / قسمت دوم
شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه / قسمت سوم
شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه / قسمت چهارم
