شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه به قلم سید محمد مرتضوی – بخش اول

به گزارش نهادایران، حجت الاسلام سید محمد مرتضوی؛ رئیس دبیرخانه نهاد نمایندگی رهبری در امور دانشجویان ایرانی خارج از کشور، اقدام به نوشتن شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه نموده که شرح مذکور، در طول روزهای ماه مبارک رمضان، بر روی سایت بارگزاری خواهد شد.

بخش اول

مقدمه

انسان از نگاه اسلام موجودی است گزینش‌گر، می‌تواند همه نگاه خود را به جاذبه‌های زمین معطوف کند و خود را در گرداب کشش‌های آن فرو ببرد و مُهر «أخلد الى الارض» بر پیشانی خود بزند و می‌تواند با گزینش جاذبه‌های آسمانی رنگ خدایی بگیرد و پر بکشد و به معراج رود.

امام سجاد(ع) که همواره به رستگاری و آسمانی شدن انسان می‌اندیشد، او را تشویق می کند استعدادهای الهی خود را شکوفا سازد و با کسب مکارم و فضایل اخلاقی و زدودن رذائل و پستی‌ها، خود را به انسان الهی بدل کند و به حقیقت خود پیوند بخورد و با تکرار فضیلت‌ها آنها را به عادت همیشگی درآورد و از لذایذ معنوی بچشد و لذت ببرد. این نیایش که «مکارم اخلاق» نام گرفته با دارا بودن مضامین متعالی و والا یار عزیز و همیشگی عارفان عاشق و بلند پایه بوده است.

امام سجاد(ع) در این نیایش با برشماری ده‌ها مورد از ارزشها و ضد ارزش‌ها، انسان کامل را به تصویر کشیده و در مقام بیان این نکته است که جامعه ایده‌آل که همان مدینه فاضله است با تربیت این طیف از انسانها شکل می‌گیرد.

مکارم، جمع «مَکرُمه» یا « مَکرَمه » از کرم برآمده است «کَرَم » ضد پستی و پلشتی است.

«اخلاق» جمع «خُلُق » یا «خُلق» عادتی است در وجود انسان که باعث می‌شود عمل و اقدام او به آسانی و بدون تفکر و حساب و کتاب پیشین انجام گیرد.

در این که آیا می توان اخلاق را تغییر داد میان دانشمندان حوزه اخلاق مورد گفتگو قرار گرفته است.

برخی بر آنند که اخلاق امر غریزی و مربوط به آفرینش است (خوب یا بد) تغییر در آن ممکن نیست.

برخی دیگر گفته‌اند اگر اخلاق قابل تغییر نبود توصیه به تهذیب، خواسته غیر ممکن و نامعقول محسوب می‌شد که خداوند متعال منزه و میرا از آن می‌باشد.

واقعیت این است! گرایش‌های انسان مادامی که به عادت تبدیل نشده باشند قابل تغییرند و عملکرد خرد جمعی در طول تاریخ با همین نگاه جریان داشته و دارد به عنوان مثال: بخشی از برنامه‌های آموزش و پرورش و آموزش عالی در راستای پرورش استعدادها و گرایش‌های افراد جامعه با همین نگاه انجام می‌گیرد تا کودکان و جوانان را با برترین‌های اخلاقی آشنا سازند و پررش دهند و اغلب اوقات نیز با توفیقات همراه بوده است. علی(ع) در این مقوله سخن روانشناسانه عمیق و پر معنایی دارد. می فرمایند: «انما قلب الحدث كالارض الخاليه ما القى فيها من شیئی قبلته»[1] دل جوان چون زمین خالی است هر بذری بر آن افشانده شود می‌پذیرد

ولی هرگاه گرایش‌های انسان به عادت و ملکه بدل شوند تغییر آن نا ممکن نیست اما بسیار دشوار است. امام حسن عسگری فرمود: «ردُّ المُعتاد عن عادته كالمعجز»[2] ترک دادن معتاد از عادتش چون معجزه است.

نیایش مکارم اخلاق چنین آغاز میشود:

«اللَّهُمَّ صَلِّ على محمد و آله وَ بَلغ بایمانی اكمل الايمان و اجعل يقينى أفضل اليقين و انتهِ بنيتي إلى أحسن النيات وَ بِعَمَلى إلى أحسَنِ الاعمال »

بارالها! بر محمد و خاندانش درود فرست و ایمانم را به کامل‌ترین درجه ایمان برسان و یقینم را برترین یقین قرار ده و نیتم را به نیکوترین نیت‌ها نائل ساز و رفتارم را بهترین گردان.

* ادامه در بخش دوم

منابع:

[1] . نهج البلاغه نامه 31

[2] . بحار الانوار ج 75 ص 374