بررسی عملکرد بنیاد ملی نخبگان در زمینه جذب و نگهداشت نخبگان00 نظر

بررسی عملکرد بنیاد ملی نخبگان در زمینه جذب و نگهداشت نخبگان و تدوین بانک اطلاعاتی ۱۵ هزار نخبه کشور

 

سرمایة انسانی متخصص (از نظر علمی، فرهنگی، سیاسی و...) مهم‌ترین عامل تضمین پیشرفت، توسعه، ثبات و امنیت همه جانبة هر جامعه‌ای است. همان طور که کاسنتز، برندة جایزة نوبل اقتصاد، معتقد است ۷۵ درصد توسعة کشورهای صنعتی، ناشی از سرمایه و نیروی انسانی و سرآمدان متخصص آن است.

جنگ سرمایة انسانی یا فرار مغزها، مفاهیمی هستند که سبب شکل گیری وضعیت خاصی شده‌اند. در این شرایط، سیاست گذاران به دنبال راه چاره و نقشه‌ی برون رفت از این مبادلة نابرابر هستند. جدی‌ترین اقدام در این زمینه تصویب اساس نامه‌ی ((بنیاد ملی نخبگان)) در اواخر سال ۱۳۸۳ در ((شورای عالی انقلاب فرهنگی)) بود. این بنیاد وظیفه دارد تا از یک سو از ظرفیت‌های نخبگان برای توسعه‌ی کشور و تولید دانش بهره مند شود و از سوی دیگر، از مهاجرت نخبگان به خارج از کشور جلوگیری نماید.

این مقاله اطلاعاتی را شامل می‌شود که در آن نخبگان و استعدادهای برتر تجارب خود را از مواجهات متداول و مختلف خود با سازمان و تشکیلات بنیاد ملی نخبگان ابراز می‌کنند. در واقع، در این فرایند، تجربه‌ای که مشارکت کنندگان استعداد برتر در کنش و واکنش با کارمندان، مسئولان، ساختار اداری و تشکیلاتی، آیین نامه‌ها و سایر مسائل مربوط به تشکیلات و ساختار رسمی و غیررسمی بنیاد ملی نخبگان داشته‌اند، به طور دقیق بررسی شده است. عملکرد بنیاد بیان شده است و اقداماتی که در این سال‌ها انجام شده، به صورت مختصر و جزیی بررسی شده است.

کم‌تجربگی بنیاد

اولین چیزی که نخبگان به شکل‌های مستقیم و غیرمستقیم به آن اشاره می‌کنند، تازه تأسیس بودن بنیاد است. آن‌ها تحولات بنیاد و روندهای گوناگون را بررسی و به تغییر بنیاد در سال‌های مختلف اشاره می‌کنند. به اعتقاد آن‌ها، بنیاد در سال‌های اولیه کارکرد مناسبی داشته و بسیار مورد محور بوده است. اما بعدها سازمانی بوروکراتیک تبدیل شده است. آن‌ها این تغییرات ژرف در ساختار و تشکیلات بنیاد را نیز ناشی از تازه تأسیس بودن آن می‌دانند؛ به گونه‎ای که به نظر آن‌ها، بنیاد به صورت آزمون و خطا بسیاری از مراحل را می‌گذراند و تجربه کسب می‌کند.

تهیه و تدوین بانک اطلاعاتی ۱۵ هزار نخبه کشور

از ۱۲ سال گذشته، اطلاعات نخبگان کشور بررسی و بانک اطلاعاتی ۱۵ هزار نفر تدوین شده است. اخیرا نیز با همکاری سازمان برنامه و امور استخدامی کشور، ردیف‌های استخدامی شناوری برای نخبگان با جذب در دانشگاه‌ها فراهم شده است. توانمند سازی ظرفیت‌ها و پتانسیل‌ها و به‌کارگیری نخبگان با استفاده از ظرفیت‌های هماهنگی، برنامه‌ریزی و تعامل بین دستگاه‌هایی نیز از وظایف اصلی این بنیاد است.

بازبینی سازوکار حمایت از مخترعان و نوآوران

بنیاد در زمینه شناسایی و حمایت از مخترعان نیز در تیرماه ۹۳، آیین‌نامه جدیدی تصویب کرد. این آیین‌نامه مسیری را برای ورود به بازارِ اختراع‌های ‏برگزیده طراحی کرده است و به تناسب هر ایستگاه، خدمات و تسهیلاتی به صاحبان اختراعات ‏برگزیده اعطا می‌شود.

فعالیت‌های فرهنگی

یکی از توصیه‌هایی که رهبر انقلاب در این سال‌ها به بنیاد ملی نخبگان داشته‌اند، موضوع در دستور کار قرار گرفتن مسائل فرهنگی است. رهبر معظم انقلاب با ابراز خرسندی از تشکیل معاونت فرهنگی در بنیاد نخبگان و تأکید بر ارتقاء فعالیت‌های این معاونت، برگزاری اردوهای جهادی برای نخبگان را نیز مهم و مفید دانستند. نگاه بنیاد به فعالیت‌های فرهنگی در سال‌های اخیر با تشکیل یک معاونت مستقل در این امور ‏جدی‌تر شد. فعالیت‌های این معاونت در سال گذشته شامل برگزاری مراسماتی ‏مانند تکریم از سرآمدان ایرانی، اعزام نیروی جهادی متخصص، طرح دوست علمی، بازدیدهای علمی ‏و فرهنگی استعدادهای برتر، اجتماعات نخبگانی و سایر فعالیت‌های آموزشی و تربیتی بوده است.‏ توجه به حوزه فرهنگ در بنیاد ملی نخبگان از جهاتی نقطه قوت بنیاد محسوب می‌شود چرا که پیش از این در این سازمان فعالیت‌های فرهنگی مهجور واقع‌شده و عملاً کاری برجسته در ‏این زمینه انجام نشده بود.

به طور کلی، به عقیده کارشناسان، بنیاد ملی نخبگان با در دستور کار قرار دادن این ۴ مورد نتایج مثبتی گرفت که می‌توان به افزایش نخبگان از لحاظ تعداد، محدوده جغرافیایی و حوزه نخبگی، تلاش نخبگان برای حفظ مدال نخبگی به دلیل ارزیابی سالانه و تنوع جوایز و تسهیلات اشاره کرد.

بنیاد در حال گذار به سازمانی اداری

نخبگان باسابقه تجربة خوبی از بنیاد در اوایل کار داشتند. به نظر آنان، بنیاد در سال‌های اولیه‌ی کار خود، سازمانی منعطف و موردمحور بوده است. آن‌ها در یادآوری خاطرات خود از بنیاد، آن را سازمانی می‌دانستند که بسیار مشارکت محور بوده است و نخبگان در فعالیت‌های آن بسیار مشارکت می‌کردند. به نظر بیشتر آنان بنیاد امروز به سازمانی بوروکراتیک و اداری تبدیل شده است.

تسهیلات نظام وظیفه برای نخبگان

تسهیلات نظام وظیفه بنیاد ملی نخبگان بسیار پرمخاطب است و هر ساله تعدادی از نخبگان از این تسهیلات بهره مند می‌شوند. به طور تقریبی، سالی ۲ هزار نفر مشمول این حمایت بنیاد ملی نخبگان و به دانشگاه عالی دفاع ملی برای تعریف پروژه جایگزین خدمت معرفی می‌شوند.

اولین گروهی که می‌تواند از این تسهیلات بهره مند شوند دانش آموختگان برتر دانشگاهی هستند که پروژه‌هایی را به عنوان خدمت مقدس سربازی در مراکز تحقیقاتی دفاعی، دولتی، و بعضاً دانشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها و حتی شرکت‌های دانش بنیان می‌گذرانند. تسهیلات نوع دوم، ویژه دانش آموختگان برتر فناور است. این افراد با سابقه فناورانه در شرکت‌های دانش بنیان از تسهیلات نظام وظیفه بنیاد ملی نخبگان با اجرای پروژه‌هایی در مراکز مذکور برخوردار می‌شوند. همچنین نوع سوم این تسهیلات ویژه دانش آموختگان خارج از کشور است که برای ارائه خدمت به کشور بازگشته‌اند و می‌توانند از تسهیلات سربازی بنیاد ملی نخبگان بهره مند شوند.

جمع‌بندی

با نگاهی به کارنامه عملکرد بنیاد ملی نخبگان می‌توان دریافت در کنار نقاط مثبت اقدامات این بنیاد، ایراداتی نیز وجود دارد. از جمله این ایرادات می‌توان به ضعف در فعالیت‌های رسانه‌ای و ترویجی، کمبود منابع مالی برای حمایت از نخبگان و عدم تعامل سازنده میان سایر دستگاه‌ها با این بنیاد نیز اشاره کرد.