سناریوهای پیش روی ایران در سال آینده | نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در امور دانشجویان ایرانی خارج از کشور

سناریوهای پیش روی ایران در سال آینده00 نظر

محمد مهدی حسین‌زاده

مسائل اصلی و سناریوهای پیش روی ایران در سال آینده با انجام پژوهش «آینده‌پژوهی ایران ۱۳۹۶» مشخص شدند. این خبری بود که اوایل امسال روی تلکس‌های خبری قرار گرفت، اما مثل هزاران خبر دیگر در طوفان خبرهای سیاسی گم شد. بر این اساس، سه مسئله «ضرورت اصلاحات ساختاری اقتصادی»، «بحران تامین آب» و «بیکاری» در صدر مسائل اصلی پیش روی ایران در سال ۱۳۹۶ قرار گرفته‌اند. با یک نگاه ساده به فهرستی که در این لیست به صورت خام آمده به راحتی می‌توان چنین حدس زد که این فهرست را می‌توان بدون هیچ‌گونه آینده پژوهی خاصی هم فهمید. اما مسئله این است که ما بعد از دانستن نتایج این آینده پژوهی می‌خواهیم، چه‌کار کنیم. آیا قدرت کشور معطوف به پیدا کردن راه‌حل های نوین خواهد شد. مثلا این درست که ضرورت اصلاحات ساختاری اقتصادی در کشور ما احساس می‌شود؛ اما دولت جدید چه رویکردی را برای ایجاد این اصلاحات اتخاذ خواهد کرد. مثلا همه‌ی کسانی که به اقتصاد از منظر تحولات نوینی که در عرصه‌ی رویکردها و ابزارها نگاه می‌کنند؛ می‌دانند که بسیاری از صنایعی که هم‌اکنون در کشور مشغول به فعالیت‌هستند به دلایل بسیاری کم‌ترین شانس را برای بقا در آینده خواهند داشت. این مسئله به دلیل آن است که ما هیچ‌گاه نخواسته‌ایم و یا نتوانسته‌ایم از ابزارهای جدید برای تبدیل تهدیدها به فرصت‌ها استفاده کنیم. نمونه؛ صنایع خودرسازی ما را درنظر بگیرید. در حالی که جهان امروز با شتاب زاید‌الوصفی به سمت برقی کردن خودرها پیش می‌رود ما بعد از نزدیک به 60 سال از ورود این صنعت به ایران هنوز به این افتخار می‌کنیم که با شرکت پژو و رنو قرارداد بسته‌ایم که تعدادی از محصولات بنزینی جدیدش را در ایران تولید کند. سوال این است که در این صنعت آیا هیچ نگاهی به آینده وجود ندارد. آیا مسئولان ذی‌ربط در عرصه‌ی اقتصادی نیم‌نگاهی به تحولات ت فناوری نمی‌اندازند و به این واقعیت توجه نمی‌کنند که با فنواری‌های جدیدی که در این عرصه ایجاد شده است به زودی فناوری‌های کهنه منسوخ خواهند شد. آیا لا اقل خودروهای هیبریدی را که از سوی شرکت‌های هیونادیی، تویوتا، بی ام و و ... به کشور وارد شده‌اند را نمی‌بینند و سوار نمی‌شوند.آیا رشد بی‌سابقه‌ی شرکت کوچکی همانند تسلا را که در سال 2003 با هدف تولید خودرهای برقی شروع به کار کرد؛ را مطالعه نمی‌کنند که با استفاده از همین مزیت و فهم این ماجرا به حدی رشد کرده است که بنا بر گزارش‌های رسمی بازار سهام در آوریل سال ۲۰۱۷ ارزش سهامش از شرکت جنرال موتورز؛ ارزشمندترین شرکت خودروسازی در بازار بورس سهام در آمریکا پیشی گرفته است. به طوریکه ارزش کل سهام تسلا به رکورد ۵۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار رسیده و از ارزش سهام ۴۹ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلاری جنرال موتورز بالاتر رفته است. علت این رشد سهام، افزایش محبوبیت خودروهای الکتریکی، بهبود عمر باتری‌های آنها و تقاضا برای خرید این نوع خودروها بوده است.هم اکنون تنها، ارزش سهام دو شرکت گروه فولکس‌واگن آلمان و تویوتا ژاپن بالاتر از این شرکت قرار دارد.

به دیگر سو باز باید گفت که بحران آب در ایران که هم‌اکنون به شکل یک معضل جدی خود را نشان می‌دهد و در آینده با تکمیل سدهایی که کشور همسایه ما ترکیه بر روی رودهای دجله و فرات زده است؛ شکل منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد گرفت و نیز بستن آب رود هیرمند به روی ایران از سوی دیگر کشور همسایه افغانستان بخش‌هایی از کشور را تحت مخاطره قرار داده است را همه‌ی مردم ایران می‌دانند و از سویی دیگر کسانی که به شکل کارشناسی‌تر مشکل آب را در ایران دنبال می‌کنند؛ می‌دانند که متوسط تبخیر آب در ایران به دلیل شرایط خاص آب و هوایی 3 برابر متوسط جهانی است. اما همین مشکل را می‌شود با یک تدبیر درست حل کرد. مثلا چرا این آینده نگاری معطوف به این مسئله نمی‌شود که ما روی ساخت نانو فیلترها متمرکز شویم، به طوری‌که این نانو فیلترها قادرند تاآلایندگی آب را تا حد ویروس پاک‌سازی کنند و یا به طور کلی فناوری‌های مصرف بهینه‌ی آب را به شکل درست و با یک فرهنگ‌سازی صحیح ترویج نمی‌کنیم و قوانینی محکم که با حمایت قاطع نهادهای ذی‌ربط و بر مبنای کار کارشناسی ایجا نمی‌کنیم تا کارد به استخوان نرسد. مسئله‌ی سوم که در این آینده‌نگاری به عنوان یکی از چالش‌های پیش رو از آن یاد شده است مسئه‌ی بیکاری جوان‌‌هاست که به نظر می‌رسد با این حجم از سیاست‌زدگی مسئولان بیشتر هم خواهد شد. اما تراژدی آن‌جاست که راه حل اساسی برای عبور از این بحران‌ها هم در قوانین بالادستی ما نظیر اصل 44 آماده و هم با ابلاغ دستور پیاده‌سازی اقتصاد مقاومتی که اصل را بر درون‌زایی اقتصاد و استفاده از فکر ایرانی برای ایجاد اقتصاد دانش‌بنیان قرار داده است، تاکید دوباره گشته است. مسئله این است که باید شروع کرد. اما این شروع باید محکم و بر اساس دیدن واقعیت‌ها و دور کردن ممکلکت از شعارزدگی و پرهیز از هرگونه تفرقه همراه باشد. توجه داشته باشیم و به این درک مهم برسیم که با این حجم از مشکلات کشور اگر زیر سایه‌ی فرامین مقام ولایت متحد نشویم و تفکرات مختلف و گرایشات سیاسی را فدای یک امر مهم‌تر نکنیم, چه بسا فردا دیر باشد. و خدا وضع و حال هیچ قومی را عوض نخواهد کرد مگر آنکه انسان‌ها به خودشان وضع و حال خودشان را تغییر دهند.