در این مقاله خواهم کوشید تا با مرور موضوعات داستانی و ویژگی‌های داستان‌نویسی دهه اول انقلاب اسلامی ایران، نگاه جوانان به شیوه زندگی را بررسی نمایم. بدیهی‌ست که نشان دادن جنبه‌های عینی و ذهنی سبک زندگی حتی در یک داستان کوتاه نیز در این مجال اندک نمی‌گنجد، پس بهتر است این مقاله را نگاهی گذرا به این مقوله بدانیم. امید که در مقاله‌ای دیگر مولفه‌های سبک زندگی در داستانی خاص ارائه گردد.

اگر پیش‌انگاره‌‌ و تصور ما این باشد که زندگی دنیوی بناست سرای آسودگی و راحت تن(راحت‌کده، آسوده‌گاه) باشد، در رویارویی با اندک گزندی، دچار سرخوردگی و عجز می‌شویم. سرخوردگی ما ناشی از تصور پیشین ماست. بنا نبود اینهمه رنج بکشیم. اما اگر پیش‌انگاره‌ی ما این باشد که دنیا سرای رنج است و خاکِ آدمی را با محنت و رنج سرشته‌اند(رنج‌کده، محنت‌گاه)، چرا که بناست در این آزمون‌گاه، عیارسنجی شویم و محک بخوریم و نهایتاً روح‌مان در اثر خراش‌ها و تراش‌ها، بها بیابد، آن‌وقت در رویارویی با گزندها و رنج‌ها، کمتر سرخورده و عاجز خواهیم بود.

«نيكوكارى آن نيست كه روى خود را به سوى مشرق و [يا] مغرب بگردانيد بلكه نيكى آن است كه كسى به خدا و روز بازپسين و فرشتگان و كتاب [آسمانى] و پيامبران ايمان آورد و مال [خود] را با وجود دوست داشتنش به خويشاوندان و يتيمان و بينوايان و در راه‏ماندگان و گدايان و در [راه آزاد كردن] بندگان بدهد و نماز را برپاى دارد و زكات را بدهد و آنان كه چون عهد بندند به عهد خود وفادارانند و در سختى و زيان و به هنگام جنگ شكيبايانند. آنانند كسانى كه راست گفته‌اند و آنان همان پرهيزگارانند.»

آیا زندگی خالی از معنا است؟ پاسخ سهراب سپهری منفی است: «زندگی خالی نیست». اما چه چیزهایی زندگی را برای او سرشار می‌کند؟ «در این جهان ظلمانی، در این روزگار سرشار از فجایع، در این دنیای پر از کینه»(مارگوت بیکل، ترجمه احمد شاملو)، چه آویزگاه‌های استواری به چشم می‌خورد که شاعر را مجاب می‌کند که «دلخوشی‌ها کم نیست»؟

درباره‌ی آن‌چه در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های جمعی از خانم آزاده‌ نامداری دیدیم و یا شنیدیم ذکر چند نکته لازم است. اول آن‌که در آیین مسلمانی هیچ کس از خطا و گناه ایمن نیست و این موضوع آن چنان است که حتی در قران نیز بر آن تاکیده شده است. چنان‌که خداوند در سوره یوسف صریحا می‌فرماید؛ که اگر ما او را از گناه باز نمی‌داشتیم چه بسا به گناه آلوده می‌شد. و یا در سخنی از امام سجاد(ع) منقول است که فرمودند:« لولا انکم تذنبون فتستغفرون الله لخلق الله خلقا حتی یذنبوا ثم یستغفروا الله فیغفرالله لهم؛

مولای متقیان حضرت علی(ع) در حدیثی بلندبالا که درباره‌ی فرزندان دارد می‌فرمایند«لاتقسراولادکم علی آدابکم فانهم مخلوقون لزمان غیر زمانکم؛ فرزندانتان را برآداب خود تربیت نکنید؛ چرا که آنها برای – آینده و – زمانی غیر از زمان شما آفریده شده اند. » این سخن مولا را می‌توان به امور دیگر نیز بسط داد و از جوانب مختلف مورد بررسی قرار داد. چنان‌که همان‌گونه که باید در تربیت فرزندان این مساله را باید لحاظ کرد که آن‌ها متعلق به آینده هستند، و باید برای آن زمان تربیت شوند باید آینده را نیز پیش بینی کرد.

فارغ از این‌که به چه چیزی معتقد باشیم و چه چیزی را نکوهش کنیم، این پرسش همیشه مطرح است که برای چه تلاش می‌کنیم. چه چیزی را می‌خواهیم در این دنیا به‌دست آوریم. اگر این پرسش را از یک کشاورز بپرسیم که چرا این همه مرارت را برای کارت تحمل می‌کنی شاید جوابش این باشد که می‌خواهم آذوغه‌ی خانواده را تامین کنم. کار می‌کنم تا بچه‌هایم به مدرسه بروند درس بخوانند و زندگی بهتری داشته باشند.

چندی پیش بود که با همکاران تحریریه در سایت نهاد ایران تصمیم گرفتیم مشکلات و موانعی که دانشجویان ایرانی خارج از کشور دارند را بیشتر انعکاس دهیم. خبرنگاران ما هم سعی دارند گزارش‌هایی را به صورت گفت‌وگو با این عزیزان تهیه و در سایت قرار دهند. در همین رابطه در یکی از سایت‌ها یکی از استادان دانشگاه مطلبی نوشته بود که چرا به ایران برگشتم. علاوه بر آن‌که خود مطلب جالب بود, بسیاری از کامنت‌هایی که از سوی دانشجویان در این‌باره نوشته‌بودند برایمان جالب آمد به طوری که فکر کردیم خلاصه‌ای از این نظرات که به صورت کاملا دلی نوشته شده می‌تواند مبنای بررسی مسئولان برای بازگردان این عزیزان به ایران باشد. آن‌چه در پی می‌آید خلاصه‌ی این یادداشت‌هاست.

«تاد کاشدان» نویسنده کتاب «کنجاوی؟ کشف محتوای مفقود شده یک زندگی کامل» با دستیابی به معادله‌ای که آن را فرمول «حس خوب» نامیده، شش عنصر شامل: «زندگی کردن در زمان حال»،«کنجکاو بودن»، «انجام کارهای مورد علاقه»«به فکر دیگران بودن»،«تقویت روابط» و«مراقبت از بدن» را تحت عنوان «فرمول زندگی شاد» معرفی کرده است.

دکتر عبدالحمید ضیایی دکترای فلسفه از دانشگاه سوربن و دکترای عرفان تطبیقی از دانشگاه مسکو دارد، مدرس فلسفه است و شاعر و نویسنده. این دو نامه را از کتاب بصیرت‌های بی‌هوده خطاب به ایلیا پسرش برای شما انتخاب کردیم که حیف است خوانده نشود. توضیح این‌که این کتاب در حال تالیف است.

اينكه وقتى اشتباهى مى كنيم، دلى را مى شكنيم، حرفى مى زنيم كه كدورت ايجاد مى كند چطور برخورد مى كنيم؟ چگونه عذرخواهى مى كنيم؟! به نوبه‌ی خود یک مسئله‌ی دشوار است. جالب‌تر ان‌جاست که ما اگر چه خیلی وقت‌ها در اتفاقات ساده روزمره مثل وقتی در خیابان با غریبه‌ای برخورد می‌کنیم، یا وقتی به فروشنده پول اشتباهی می‌دهیم، خیلی ساده این کلمات را به زبان می‌آوریم. اما در اتفاقات مهم و برای آنهایی که برایمان خیلی مهم هستند، گفتن آن برایمان سخت می‌شود. ناتوانی در عذرخواهی ممکن است به همه روابطمان صدمه بزند، چه روابط کاری و چه شخصی.

استرس احساسی است که زمانی به شما دست می‌دهد، که فشار بیشتر از آنچه شما به آن عادت داشته‌اید برشما وارد شود. زمانیکه شما دچار استرس می‌شوید، بدن شروع به ترشح هورمون‌هایی می‌کند که سرعت تپش قلب را بالا برده، تنفس شما را سریع‌تر کرده و میزان انرژی بیشتری به شما می‌دهد. بعضی از انواع استرس عادی و حتی مفید بوده و بدون آن شما انگیزه‌ای برای فعالیت ندارید. بعضی ها معتقدند این نوع استرس به انسان کمک کرده و زندگی بدون آن بی معناست. اما اگر استرس بیشتر از توان جسمی و روحی ما باشد و زندگی مارا تحت تاثیر قراردهد، استرس بد یا کاهنده نامیده می‌شود.

کشور ما، کشور بحران خیزی است. هنوز ماجرای برخورد دو قطار در هفت‌خوان سمنان در اذهان زنده است. همچنین ماجرای آتش‌سوزی و فروریختن ساختمانی در سعادت‌آباد و... اما چرا حادثه ساختمان پلاسکو ابعاد وسیع‌تری یافت و واکنش بیش‌تری برانگیخت؟ گویی این حادثه تفاوتی داشت با حوادث مشابه. یکی از تحلیل‌کنندگان این حادثه اظهار داشت که زندگی ما از این پس دگرگون خواهد شد و تاریخ زندگی شهری در ایران به قبل از پلاسکو و بعد از پلاسکو تقسیم خواهد شد. اهمیت ماجرا ارتباطی به تعداد کشته‌شدگان ندارد. در همین حادثه برخورد دو قطار، هموطنان بیش‌تری کشته شدند. حتی میزان خسارت وارده نیز کلید ماجرا نیست. چرا که خسارت‎های مادی میان تعداد زیادی از کسبه تقسیم شده و از سوی دیگر این‌جور خسارت‌ها با کمک بیمه و سایر سازمان‎ها قابل جبران است و اصولا تاثر مردم را در این حادثه نمی‌توان در علل مادی جست‌وجو کرد.

یک پرسش مهمی را امروز می‌خواهیم مطرح کنم و آن این است که ویژگی انسان‌های اثر گذار و اثر آفرین چه در منطقه خودشان و چه در اقلیم‌های دیگر چیست؟ مبانی اولیه تئوری‌های انگیزش در حوزه‌های علوم انسانی و به طور خاص در روانشناسی روی این نکته تأکید دارند که وقتی از انگیزش صحبت می‌شود، می‌توان دو محور را مورد بحث قرار داد: محورهای انگیزش‌های درونی و بیرونی.

در جهانی زندگی می‌کنیم که کوچکترین پرسش‌های آن پاسخ‌‌های مهیبی را به همراه دارد. پاسخ‌هایی که به اندازه‌ی سادگی زیبایی غیر قابل بیان است. برای خردمند این مسلم است که هیچ‌گاه نمی‌داند برچه اساسی به دنیا آمده است و البته روزی از دنیا خواهد رفت. سوال این است که در این‌چند روزه چگونه زیست کند تا اندکی آسوده‌تر باشد ...