گزارش جلسه شنبه‌گفت/بنیاد ملی نخبگان
رئیس بنیاد ملی نخبگان در جمع دانشجویان و دانش‌آموختگان ایرانی خارج از کشور حاضر شد و به سؤالات و دغدغه‌های آنان پاسخ داد.
به گزارش نهادایران، در ادامه سلسه جلسات «شنبه‌گفت» که توسط توسط نهاد مقام معظم رهبری در امور دانشجویان ایرانی خارج از کشور برگزار می‌گردد، روز دوشنبه ۵ تیرماه، بنیاد ملی نخبگان پذیرای جمعی از دانشجویان و دانش‌آموختگان دانشگاه‌های خارج از کشور بود. در این جلسه که با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس جمهور، قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان و رئیس مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری برگزار شد، پس از صحبت‌های حجت الاسلام و المسلمین مرتضوی، نخبگان ایرانی خارج از کشور به گفت‌وگو و بحث پرداختند.
هم‌اندیشی برای بررسی و حل موانع بازگشت دانشجویان مهاجر
مشکلات و دشواری در پیگیری فرآیندهای فرصت مطالعاتی، مشکلات جذب هیئت علمی و نداشتن حقوق مکفی، منسجم نبودن تجهیزات و امکانات مورد نیاز برای پژوهش و تحقیق، نداشتن شغل مناسب بعد از بازگشت به ایران، شرایط دشوار جذب در دوره پسادکتری، مانع سربازی به عنوان بازدارنده بازگشت نخبگان، مشکلات بحران هویت و نداشتن اعتماد به نفس و همچنین مشکلات حکمرانی در کشور، از جمله مواردی بود که دانشجویان و فارغ‌التحصیلان حاضر در جلسه به عنوان مشکلات پیش روی کسانی که به کشور باز می‌گردند، مطرح شد.
به گفته برخی از فارغ‌التحصیلان و دانش‌آموختگان حاضر در این جلسه، افرادی که بعد از اتمام دوره تحصیل خود در خارج از کشور، به ایران باز می‌گردند با مشکل نداشتن شغل روبرو هستند. از طرفی شرایط مناسبی برای جذب هیئت علمی وجود ندارد و نمی‌توانند در دانشگاه‌های داخلی مشغول به فعالیت شوند.
همچنین لزوم دانشیار بودن در شرایط جذب در دوره‌های پسادکتری نیز به عنوان مانعی برای فعالیت این نخبگان در داخل کشور هستند. طبق گفته این افراد، دانشیار بودن شرط لازم گرفتن دوره پسادکتری است که برای یک فارغ‌التحصیل دکتری 7 تا 8 سال طول می‌کشد تا رتبه دانشیاری کسب کند و در این مدت ممکن است بسیاری از ایده‌های تحقیقاتی یا فناورانه افراد امکان تحقق نداشته باشد و از بین برود.
برای دانشجویان پسر ایرانی خارج از کشور نیز، خدمت سربازی به یک مانع تبدیل شده است. به گفته این دانش‌آموختگان، وجود الزام به خدمت سربازی باعث می‌شود خیلی از افرادی که قصد بازگشت به کشور را دارند، قید آن را بزنند و این امر، عملا به عنوان یک چالش جدی پیش روی دانشجویان و فارغ‌التحصیلان مذکر ایرانی در خارج از کشور مطرح است.
با نگاه واقع‌گرایانه به مشکلات نگاه کنیم
روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، در ابتدای گفت‌وگو با نخبگان بازگشته به کشور اظهار کرد: ضعف بزرگی که در کشور داریم، ضعف مدیریت و حکمرانی دانش‌بنیان و عالمانه است. یکی از لایه‌های آن نیز نبود سیستم اطلاع‌رسانی در واقعیت‌های کشور است. وجود بحران هویت و انبوه ناکارآمدی مطلقا قابل قبول نیست؛ چالش جدی در بحث مدیریت در کشور وجود دارد، اما مبالغه در آن ما را دچار اشتباه شناختی می‌کند. از طرفی، مقایسه شرایط مشکل کشور، با بهترین شرایط کشورهای دیگر نیز خارج از انصاف است.
وی افزود: ما در کشور مشکل شناخت مسئله نداریم و نظام مسائل در کشور از انرژی گرفته تا محیط زیست، شفاف و معلوم است. چیزی که در آن ضعف داریم، نداشتن حکمرانی خوب است.
دهقانی، برنامه «کانکت» را راه ارتباطی با دانشجویان و فارغ‌التحصیلان خارج از کشور معرفی کرد و گفت: یک برنامه و سامانه‌ای است که در معاونت علمی و فناوری طراحی شده است تا ارتباط داخل با دانشجویان خارج از کشور محقق شود. در برنامه کانکت فرصت خوبی وجود دارد که دانشجویان و فارغ‌التحصیلان خارج از کشور بتوانند بدون نیاز به حضور و در همان جا، طرح پژوهشی و فناورانه جایگزین خدمت سربازی دریافت کنند.
وی افزود: در سال گذشته 110 نفر پروژه‌های فناورانه به عنوان جایگزین خدمت سربازی انجام دادند. گذراندن دوره خدمت سربازی، قانون این کشور است اما در عین حال فرصت‌هایی مثل گذراندن دوره سربازی در شرکت‌های دانش‌بنیان یا کسری خدمت سربازی با پروژه‌های فناورانه وجود دارد. این فرصت‌ها به درستی اطلاع‌رسانی نشده است تا افراد بیشتری از آن استفاده کنند.
فرصت‌ها و امکانات نیاز به اطلاع‌رسانی عادلانه دارد
دهقانی با اشاره به وظیفه تنظیم‌گری معاونت علمی و اتصال دستگاه‌ها به یکدیگر اظهار کرد: از سال گذشته تاکنون حدود ۵ میلیارد دلار موافقت‌نامه با وزارت‌های نفت، کشاورزی و… امضا شده است و ابعاد و موضوعات آن برای 5 سال مشخص شده است.
وی در ادامه افزود: سال گذشته طی تفاهم با یک بانک مقرر شد هزار وام ۵۰۰ میلیون تومانی با بازپرداخت ۲ ساله برای پیشبرد کسب‌و‌کارهای دانش بنیان‌ها اختصاص یابد، اما کمتر از ۷۰ شرکت برای گرفتن این وام درخواست دادند؛ چراکه شرکت‌ها به خوبی از این موضوع مطلع نشده بودند.
رئیس بنیاد ملی نخبگان با تأکید بر ضعف اطلاع‌رسانی فرصت‌ها اظهار کرد: در سال‌های گذشته به دلیل نداشتن سامانه اطلاع‌رسانی مناسب، بالای ۹۰ درصد حمایت‌ها تنها صرف ۱۰ درصد شرکت‌ها شده است.
نخبگان با سیستم اطلاع‌رسانی با حمایت‌ها آشنا می‌شوند
دهقانی فیروزآبادی، از راه‌اندازی سیستم اطلاع‌رسانی برای معرفی خدمات و فرصت‌ها برای نخبگان و دانشجویان خارج از کشور، از تأسیس یک سامانه جدید خبر داد و اعلام کرد: طی یکی دو ماه آینده یک سامانه به منظور تشکیل نظام اطلاع‌رسانی عادلانه برای معرفی فرصت‌ها و امکانات راه‌اندازی می‌کنیم. اتصال نخبگان به شرکت‌های دانش‌بنیان در معاونت علمی و معرفی تسهیلات و امکانات در حوزه علم و فناوری از جمله مواردی است که در آن به اطلاع نخبگان خواهد رسید.
تأسیس 5 آزمایشگاه ملی (نشنال لب) با شرایط ویژه
معاون علمی و فناوری رئیس جمهور در این جلسه از برنامه‌ریزی برای راه‌اندازی 5 آزمایشگاه ملی با پذیرش حداقل 1000 نفر و با پژوهانه (گرنت) ۵۰ میلیون تومانی حداکثر تا دو سال آینده خبر داد و همچنین در خصوص خدمات شبکه ملی آزمایشگاه‌های راهبردی اظهار داشت: ظرفیت این شبکه با افزایش 3 برابری، به ۹۰ میلیارد تومان افزایش یافته و قرار است در حوزه‌های خاص مثل هوش مصنوعی گرنت بیشتری اختصاص یابد.
رها شدن انباشت مهاجرت بعد از دوران کرونا
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری دلیل اصلی افزایش شیب مهاجرت را اتمام دوره کرونا دانست و افزود: به نظرم یکی از دلایل جدی افزایش شیب مهاجرت از ایران در حال حاضر، شیوع کرونا در سال‌های گذشته بوده که با عبور از این شرایط، در حال حاضر تصمیم افراد برای مهاجرت عملیاتی شده است. از طرفی بسیاری از کشورهای منطقه در برنامه‌های توسعه خود چشم طمع به نخبگان ما دارند.
وی در پایان تأکید کرد: مسئله مهاجرت نخبگان از کشور، مسئله‌ای جدی است، اما فضاسازی‌های غیرواقعی نیز در مهاجرت مؤثر است. دانشجویان ما به این کشور عرق و غیرت دارند و به نظرم نکته مهم این است که جامعه نخبگی نباید به تب مهاجرت دامن بزند. نگاه به موضوع مهاجرت باید واقع‌گرایانه و بدون هیجان و لاپوشانی باشد.
