شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه به قلم حجت‌الاسلام سید محمد مرتضوی – بخش نهم
در طول ماه مبارک رمضان، شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه به قلم حجت الاسلام سید محمد مرتضوی، از برنامه های روزانه سایت میباشد. در قسمت‌های قبلی ضمن ارائه مقدمه، مفاهیم اخلاق و ایمان، یقین و نیت را بررسی کردیم و همچنین مفاهیم «اخلاص» و «یقین» را مورد بررسی قرار دادیم. در این بخش و در ادامه نیایش، یه توضیح درباره اظهار بی‌نیازی و نحوه درخواست روزی میپردازیم.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اکفِنِی مَا یشْغَلُنِی الِاهْتِمَامُ بِهِ، وَ اسْتَعْمِلْنِی بِمَا تَسْأَلُنِی غَداً عَنْهُ، وَ اسْتَفْرِغْ أَیامِی فِیمَا خَلَقْتَنِی لَهُ
بارالها! بر محمد و خاندانش درود فرست، و هر آنچه مرا به خود سرگرم می‌سازد [و از تو غافلم می‌کند]، به لطف و کفایت خویش آسوده‌ام گردان، و آنچه فردا روز از من خواهی پرسید، به کارم بگمار، و روزهای مرا برای هدفی که آفریده‌ای به کار گیر
هر گاه کسی وظایف مربوط به شخص دیگر را انجام دهد کفایت نامیده میشود. اهتمام به امر خاص یعنی توجه به هدف ویژه و مورد نظر. استفراغ یعنی تخلیه کامل محتوای یک ظرف. مثلا هر گاه لیوانی که در آن آب وجود دارد بطور کامل تخلیه شود آن را استفراغ می‌گویند.
حقیقت این فراز همان صراط مستقیم است. امام (ع) خواستار این واقعیت است که خداوند متعال او را در راه آن هدفی قرار دهد که برای آن آفریده شده است.
بنابراین مفهوم جمله این است: آنچه که مرا به خود سرگرم ساخته کفایتم کن و آن چه که فردا روز از من پرسش خواهی کرد، مرا به کار گیر و روزهای زندگی‌ام را ویژه هدفی قرار ده که مرا برای رسیدن بدان آفریده‌ای.
وَ أَغْنِنِي وَ أَوْسِعْ عَلَيَّ فِي رِزْقِكَ
و بی‌نیازم کن و روزی‌ات را برایم بگستر
بالاترین بی نیازی غنای شخصیت است.
در حدیث آمده است: وَمَنْ يَسْتَغْنِ يُغْنِهِ اللَّهُ[1]
آنکه اظهار بی نیازی کند، خداوند او را بی نیاز گرداند.
و متقابلا در حدیث دیگری آمده است: « من تفاقر افتقر»[2]
هر کس وانمود کند فقیر است، گرفتار فقر خواهد شد.
بنابراین معنی جمله این است: مرا از آنچه دیگران دارند بی نیاز گردان و روزی خود را بر من فراخ فرما.
وَ لَا تَفْتِنِّي بِالبَطَرِ
مرا به غنایی که موجب طغیان میشود آزمایش مکن
تفتنی از ریشه فتنه برآمده است به معنی خروج از راه حق و قرار گرفتن در گمراهی است. ابن موضوع هنگامی که از ناحیه خدای متعال انجام گیرد معنی سلب توفیق را میدهد.
«بَطَر» زمانی به کار میرود که انسان بخاطر دسترسی به ثروت به طغیان و سرکشی روی آورد. این واژه در قرآن نیز به کار برده شده است :« إِنَّ الْإِنْسَانَ لَيَطْغَى، أَنْ رَآهُ اسْتَغْنَى»[3]
آن گاه که انسان خود را بی نیاز ببیند، سرکش شود.
نیز آمده است:« وَلَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبَادِهِ لَبَغَوْا فِي الْأَرْضِ وَلَكِنْ يُنَزِّلُ بِقَدَرٍ مَا يَشَاءُ »[4]
هر گاه خداوند روزی را برای بندگانش در روی زمین گسترش داد، دست به طغیان زدند. از این رو خداوند نعمتهای خود را به میزانی که بخواهد نازل می‌کند.
در برخی نسخه‌های صحیفه سجادیه، «بالنَّظَر» ثبت شده است که در این صورت یا به معنی انتظار است یا چشم‌داشت. اگر به مفهوم انتظار باشد معنی جمله چنین خواهد بود: مرا بوسیله انتظار رسیدن روزی آزمایش مکن و آن را هر چه زودتر در اختیارم قرار ده. و اگر به مفهوم چشم‌داشت به کار رفته باشد بدین معنی است: مرابا چشم‌داشت حسرت آمیز به داشته‌های مردم امتحان مکن.
این مفهوم در قرآن نیز آمده است: « وَلَا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ، وَرِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَأَبْقَی»[5]
و هرگز چشمان خود را به نعمتهای مادّی، که به گروه‌هایی از آنان داده‌ایم، میفکن! اینها شکوفه‌های زندگی دنیاست؛ تا آنان را بیازماییم؛ و روزی پروردگارت بهتر و پایدارتر است.
خداوند، پیامبر را از اینکه نگاهی از روی تمایل و رغبت به داشته های پاره‌ای از کافران داشته باشد بازمیدارد و در واقع منظور از آن، نهی از تمایل به تجملات دنیوی است.
امام حسین (ع) نیز در وصیتنامه معروف خود فرمود: « إِنّی لَمْ أَخرُجْ أَشِراً و لا بَطِراً و لا مُفْسِداً و لا ظالِماً، إِنَّما خَرجْتُ لِطَلَبِ إلاصلاحِ فی أُمَّةِ جَدّی، أُریدُ أنْ آَمُرَ بالمَعروفِ و أنهی عَنِ المنکَرِ» من از روی سرکشی و پرهیز از پذیرش حق و یا برانگیختن فساد و یا به قصد ستمگری خروج نکردم. خروج من به منظور اصلاح امور امت جدم محمد (ص) صورت گرفته است. میخواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم.
بنابراین معنی جمله این است: مرا بوسیله مالی که موجب سرکشی و طغیان گردد آزمایش مکن.
[1] . میزان الحکمه، ج 2، حدیث 10128
[2] . تحف العقول جلد 1 صفحه 42
[3]. سوره علق آیات 6 و 7
[4]. سوره شوری آیه 27
[5]. سوره طه آیه 131
* همچنین برای مشاهده قسمت‌های قبلی، می‌توانید از لینک‌های زیر استفاده کنید.
شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه / قسمت اول
شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه / قسمت دوم
شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه / قسمت سوم
شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه / قسمت چهارم
شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه / قسمت پنجم
شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه / قسمت ششم
