شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه به قلم حجت‌الاسلام مرتضوی – بخش شانزدهم
در قسمت های قبلی به شرح هفت فراز از نیایش بیستم صحیفه سجادیه پرداختیم که با رجوع به این لینک، می‌توانید به مطالعه آنها بپردازید.
در این بخش و در ادامه شرح دعای به شرح دعای بیستم صحیفه سجادیه، به فراز هشتم این نیایش امام (ع) خواهیم پرداخت.
امام سجاد (ع) در این فراز از دعا میفرماید:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْ لِی یداً عَلَی مَنْ ظَلَمَنِی، وَ لِسَاناً عَلَی مَنْ خَاصَمَنِی، وَ ظَفَراً بِمَنْ عَانَدَنِی، وَ هَبْ لِی مَکراً عَلَی مَنْ کایدَنِی، وَ قُدْرَةً عَلَی مَنِ اضْطَهَدَنِی، وَ تَکذِیباً لِمَنْ قَصَبَنِی، وَ سَلَامَةً مِمَّنْ تَوَعَّدَنِی، وَ وَفِّقْنِی لِطَاعَةِ مَنْ سَدَّدَنِی، وَ مُتَابَعَةِ مَنْ أَرْشَدَنِی.
بارالها! بر محمد و خاندانش درود فرست، و مرا بر آن که به من ستم میکند، توانمند گردان و بر آن که دشمنی می‌ورزد، زبانی گویا مرحمت فرما و بر آن که بر من شورش میکند، پیروزی ده و بر آن که بر من نیرنگ میکند، نقشه‌ای [که آن را باطل کند] عنایت کن و بر آن که مرا شکست خورده می‌خواهد، توانایی بخش، و بر آن که مرا دشنام میدهد، توان تکذیب ده، و از چنگ آن کسی که تهدیدم میکند، با سلامتی برهان و از آن که مرا به راه درست فرا می‌خواند، توفیق فرمانبرداری مرحمت کن و از آن که هدایتم میکند، توفیق پیروی نصیبم گردان.
در این فراز از نیایش واژگانی به کار گرفته شده که کنایه از معانی دیگری در تناسب با آنها قرار دارد مانند: «ید» یا دست، نشانه اقتدار و توانمندی است. «لسان» یا زبان نشانه برهان و استدلال است.
واژه «عناد» از «عِند» اخذ شده به معنی جنب و کنار است و معاند به کسی اطلاق میشود که او با اینکه حق را میشناسد اما انکار میکند و راه سرکشی پیش میگیرد.
مکر و خدعه دارای معنی مشترک به مفهوم نیرنگ هستند این واژگان در مواردی به کار میروند که استفاده کننده از آن درونش بر خلاف ظاهر او باشد البته در مقام ارزیابی به دو صورت مورد ارزیابی واقع میشوند:
1- مذوم و قابل نکویش
2- ممدوح و قابل ستایش
صورت نخست وقتی پیش می‌آید که به کار برنده نیرنگ به دمبال حادثته ناگواری برایشخص مورد نظرش باشد و نظر پیامبر اسلام که فرمود: المکرو الخدیعه فی النار خدعه و نیرنگ ر آتش قرار دارد، یعنی صاحب خود را بسوی آتش سوق میدهد مراد همین است.
صورت دوم وقتی اتفاق می‌افتد که استفاده کننده از نیرنگ برای شخص مورد نظر در صدد جذب خیر و صلاح است مانند کودک یا سفیه که مصلحت خود را تشخیص نمیدهند و به زیان خود اقدام میکنند.
لذا در این گونه موارد نزدیکان ایشان با با استفاده از خدعه و نیرنگ کودک یا سفیه را وادار میکنند راه درست را انتخاب کنند مانند وقتی که بخواهند کودک را از شیر بگیرند یا وقتی که بیمار است و از مصرف دارو خودداری میکند.
در این گونه موارد با توسل به با توسل به خدعه و نیرنگ به راه درست هدایت میشوند. خدای متعال در قرآن برای هر دو مورد آیه دارد. برای حیله ناروا فرمود:
« وَ لا يَحيقُ الْمَكْرُ السَّيِّئُ إِلاَّ بِأَهْلِهِ»1
نیرنگ زشت دامن صاحبش را میگیرد.
نیز در سوره نحل فرمود:
« أَفَأَمِنَ الَّذِينَ مَكَرُوا السَّيِّئَاتِ أَن يَخْسِفَ اللَّهُ بِهِمُ الْأَرْضَ أَوْ يَأْتِيَهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لَا يَشْعُرُونَ»2
بت پرستانی که با حیله‌گری مرتکب کارهای زشت میشوند آیا مطمئن هستند که خدا آنها را در قعر زمین فرو نمبرد یا از جایی که فکرش را نمیکنند عذاب سراغشان نمی‌آید؟
و همینطور مواردی که با خیر و صلاح همراه است مانند :
« وَمَكَرُوا وَمَكَرَ اللَّهُ ۖ وَاللَّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ»3
بدخواهان [برای کشتن عیسی] نقشه کشیدند، خدا هم بر ضد آنها نقشه کشید و برترین نقشه کش، خداوند است.
واژه «کید» نیز با مکر هم معنی است. کید در مودی به کار میرود که شخص خواسته خود را از روی مکر در پوششی قرار دهد که مخاطب گمان کند این همان است که میخواسته.
کید اغلب اوقات در مورد بدی ها به کار میروالبته گاهی نیز با هدف خیر و صلاح مورد استفاده واقع میشود مانند:
«كَذَلِكَ كِدْنَا لِيُوسُفَ»4
این گونه به نفع یوسف صحنه‌سازی کردیم.
اشاره به کاروان برادران یوسف در مصر است. هنگامی که یوسف اراده کرد برادر تنی خود بنیامین را بی آن که برادرانش متوجه شوند که این شخص یوسف است پیش خود نگه دارد لذا جام زرین دربار مصر را در راخل بار بنیامین قرار دادند تا او را در مصر نگه دارند و این در واقع تدبیر الهی بود تا یوسف با استفاده از این قانون برادرش را به ظاهر بازداشت کند.
لذا کید در این موردر ستایش میشود.
1- سوره فاطر آیه 43
2- سوره نحل آیه 45
3- سوره آل عمران آیه 54
4- سوره یوسف آیه 76
* جهت مطالعه قسمت‌های قبلی شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه، به لینک زیر مراجعه کنید:
شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه به قلم حجت الاسلام و المسلمین سید محمد مرتضوی
