شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه به قلم حجت‌الاسلام سید محمد مرتضوی – بخش دوم
نیایش مکارم اخلاق چنین آغاز میشود:
«اللَّهُمَّ صَلِّ على محمد و آله وَ بَلغ بایمانی اكمل الايمان و اجعل يقينى أفضل اليقين و انتهِ بنيتي إلى أحسن النيات وَ بِعَمَلى إلى أحسَنِ الاعمال »
بارالها! بر محمد و خاندانش درود فرست و ایمانم را به کامل‌ترین درجه ایمان برسان و یقینم را برترین یقین قرار ده و نیتم را به نیکوترین نیت‌ها نائل ساز و رفتارم را بهترین گردان.
امام سجاد (ع) نیایش خود را با درود بر پیامبر و فرزندان آن بزرگوار آغاز کرد تا زمینه را برای اجابت آماده کند. چنانچه در سخنان پیشوایان دینی این گونه توصیه شده است. امام صادق (ع) فرمود : « لايزال الدعاء محجوباً حتى يصلى على محمّد و آل محمد»[1] میان دعا و اجابت دعا همواره پرده است تا آنگاه که بر محمد و خاندانش درود نثار شود (پرده کنار رود) و دعا به اجابت برسد.
واژه « بَلّغ » از ریشه «بلوغ » مشتق شده و به معنی رسیدن است و مفهوم پایان و نهایت را نیز در بر دارد. یعنی: ایمانم را به کمال نهائی‌اش برسان.
واژه «ایمان» از «اَمن » بر آمده و خلاف ترس را معنی می‌دهد یعنی از بیم و هراس در امان بودن و «ایمان» و در عرصه شریعت این است که انسان در ضمیر و درون خویش موضوعی را باور کند و به زبانش بر آن اعتراف نماید و در مقام عمل به مرحله اجرا درآورد باتوجه به این که در ایمان مفهوم تصدیق نیز نهفته است چنین نتیجه می‌دهد: آنکه ایمان دارد و بر چیزی گواهی دهد و آن را تصدیق کند دروغ در آن راه ندارد.
برخی از آیات قرآن این نکته را که «ایمان» یک امر قلبی است تایید میکنند مانند « اولئک کتب فی قلوبهم الایمان»[2] خداوند ایمان را در دلهایشان محکم کرد. و آیه «لَماً يَدخُلِ الايمان في قلوبِكُم»[3] هنوز ایمان در دلهای شما وارد نشده است و همینطور این آیه «وَ قَلْبُهُ مطمئن بالایمان»[4] دل او به وسیله ایمان آرامش یابد.
این معنی در سخن پیامبر (ص) نیز مشهود است. فرمود: «يا مَعشَر مَن أسلم بلسانه و لم يَخلُص الايمان الى قلبه لاتذموا المسلمين»[5] ای آنان که در زبان مسلمانند و ایمان بر دلهایشان ذاه نیافته، مسلمانان را سرزنش نکنید. بنابراین ایمان یک امر قلبی است.
باید توجه داشت که «ایمان» مستعد افزایش و کاهش است. قرآن نیز بر آن دلالت دارد مانند: آیه مربوط به داستان ابراهیم(ع) که فرمود: « ليطمئن قلبی»[6]. در واقع ایشان از خداوند متعال درخواست کرد جریان رستاخیز را به نمایش درآورد. خدای متعال سوال کرد آیا رستاخیز را باور نکرده است؟ ابراهیم پاسخ داد آن را باور دارد ولی می خواهد بر باورش افزوده شود و در واقع به «عین الیقین» برسد. این آیه نیز بر این مفهوم دلالت دارد: «و اذ أتليت عليهم آياته زادتهم ايمانا»[7] وقتی آیات الهی بر آنها خوانده شود ایمانشان را افزایش دهد. امیر مومنان (ع) فرمود «لو کشف الغطاء ما ازددت یقینا» اگر پرده کنار رود بر یقینم افزوده نشود. پس ایمان قابلیت افزایش و کاهش را دارد
مرحوم سید علی خان مدنی در کتاب ارزشمند «ریاض السالکین» به نقل از یکی از پژوهشگران حوزه تفسیر نکاتی را در این زمینه نقل کرده که خالی از لطف و فایده نیست و خلاصه اش این است:
«ایمان» دارای سه گونه وجود است: 1-وجود در خارج -۲ وجود در ذهن -٣ وجود در عبارت.
اصالت همیشه از آن وجود خارجی است سایر وجودها فروع محسوب می شوند.
ادامه در بخش سوم
همچنین میتوانید برای خواندن بخش اول به این صفحه مراجعه کنید.
پانویس:
[1] . برای آگاهی بیشتر به شرحی بر نیایش هفتم، ص 26 مراجعه شود.
[2] . مجادله / 22
[3] . حجرات / 14
[4] . نحل / 106
[5] . اصول کافی ج 2 ص 253
[6] . بقره / 257
[7] . انفال / 2
