شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه به قلم حجت‌الاسلام سید محمد مرتضوی – بخش سوم
در طول ماه مبارک رمضان، شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه به قلم حجت الاسلام سید محمد مرتضوی، از برنامه های روزانه سایت میباشد. در دو قسمت قبلی ضمن ارائه مقدمه، به بررسی مفاهیم اخلاق و ایمان پرداختیم که برای مطالعه این قسمت ها میتوانید از لینک های زیر استفاده کنید.
شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه / قسمت اول
شرح نیایش بیستم صحیفه سجادیه / قسمت دوم
در ادامه و در بخش سوم شرح، به بررسی انواع ایمان خواهیم پرداخت.
مرحوم سید علی خان مدنی در کتاب ارزشمند «ریاض السالکین» به نقل از یکی از پژوهشگران حوزه تفسیر نکاتی را در این زمینه نقل کرده که خالی از لطف و فایده نیست و خلاصه اش این است:
«ایمان» دارای سه گونه وجود است: 1-وجود در خارج -۲ وجود در ذهن -٣ وجود در عبارت.
اصالت همیشه از آن وجود خارجی است سایر وجودها فروع محسوب می شوند.
وجود خارجی «ایمان» نوری است که در قلب پدیدار شود و آن نور هنگامی پدید می‌آید که پرده های میان قلب و حضرت حق کنار روند. این آیه به همین معنی اشاره میکند «الله ولی الذين آمنوا يخرجهم من الظلمات الی النور» خداوند ولی و سرپرست کسانی است که ایمان آورده‌اند، آنها را از ظلمت‌ها به سوی نور میبرد.
این نور استعداد افزایش و کاهش دارد همانند دیگر نورهای شناخته شده که کم و زیاد می شوند پس پرده ها هر میزان کنار بروند نور افزایش می‌یابد و ایمان نیرومندتر میشود و رو به کمال می‌رود و سینه انسان فراخ‌تر میشود و به حقایق جهان آگاهی می‌یابد و نا پیداها پیدا میشوند و نا پیدای نا پیداها نیز خود را نشان می دهند و صداقت و راستی پیامبران به ویژه پیامبر خاتم (ص) نمایان‌تر میشود و درون انسان برانگیخته می‌گردد تا دستورهای خداوند را به اجرا درآورد و از نزدیک شدن به خط قرمزها بپرهیزد.
وقتی که چنین فضایی پدید می آید اخلاق پسندیده نیز آشکار میشود و به این نور می‌پیوندد. خداوند فرمود : «نيَسْعى نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ بِأَيْمانِهِمْ»[1] نورشان پیش رو و از سمت راستشان در حرکت است. و فرمود : « نُورٌ عَلَى نُورٍ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشَاءُ»[2] نوری است فراز نور، خداوند به وسیله نورش هرکس را که بخواهد هدایت میکند. در حقیقت انسان به وسیله اخلاق الهی و انسانی که از نور ایمان ریشه گرفته و شخصیت او را شکل داده است، راه درست و منسجم را می‌پیماید و از انحراف و گمراهی ایمن می شود.
هدف از وجود ذهنی ایمان، بررسی و تحلیل نظری نور است. هنگامی که نور ایمان در ذهن تجلی پیدا کند و وجود ذهنی را پدید آورد، بررسی و تحلیل آن چون با حقیقت نور ارتباط دارد درون او را نورانی می‌سازد و انسان را با حقایق آشنا میکند و از خیال و خرافه می‌رهاند.
مراد از «وجود در عبارت، گفتن: «اشهد ان لا اله الا اله و اشهد ان محمد رسول‌الله» است. البته این عبارت وقتی سودمند است که با نور ایمان همراه شود و گرنه همانند گفتن آب زلال برای فرد تشنه کام خواهد بود که سودی بر احوالش نبخشد.
سید علی خان مدنی میگوید: سخن ایشان در مورد وجود خارجی ایمان برگرفته از سخن امیرالمومنین علی (ع) است که فرمود: «ان الایمان يبد و لمظه في القلب كلما ازداد الایمان ازدادت اللمظه»[3]. ایمان نخست چون نقطه‌ای سفید و نورانی در دل پدید می‌آید. هر میزان بر آن افزوده شود آن نقطه نیز گسترده تر می شود.
آن چه از اخبار اهل بیت علیهم السلام بر می‌آید: هرگاه کسی شهادتین را بر زبان جاری سازد اسلام بر آن صدق کند هرچند آن را گواهی نکند و هر چند شهادت بر ولایت را بر زبان نیاورد و همینطور اگر کسی شهادتین را به زبان نگوید اما بر آن صحه گذارد باز اسلام بر آن صدق میکند حتی اگر شهادت بر ولایت را بر زبان نیاورد و آن صحه هم نگذارد. و به همین ترتیب اگر هر دو را انجام دهد یعنی هم شهادتین را بر زبان جاری سازد و هم بر آن صحه بگذارد خواه با ولایت یا بدون ولایت بازهم اسلام بر آن صادق است. به هر حال بر همه این صور اسلام صدق میکند.
اما ایمان وقتی تحقق پیدا میکند که انسان بر هر آنچه پیامبر (ص) آورده است به اضافه ولایت گواهی کند خواه بر طبق آن عمل کند یا نکند. البته اگر عمل کند ایمان کامل شود و نزد معصومین(ع) نیز معتبر همین است. بنابراین ایمان اخص از اسلام است ایمان همانند نوع است و اسلام به مثابه جنس می باشد.
ادامه در قسمت چهارم
منابع
[1] . سوره حدید / آیه 12
[2] . سوره نور / آیه 35
[3] . نهج البلاغه حکمت 5
